Biometeorologia i bioklimatologia jest nauką badającą wpływ czynników biometeorologicznych, geograficznych i kosmicznych na funkcjonowanie organizmów żywych. Ze względu na intensywny rozwój nauk meteorologicznych, klimatycznych i medycznych oraz coraz większe zainteresowanie tą dziedziną przeżywa ona burzliwy rozwój. Obecnie wyróżnić można z biometeorologii następujące kierunki: zoobiometeorologię, zajmującą się reakcjami organizmów zwierzęcych na organizmy żywe; fitobiometeorologię swymi zainteresowaniami obejmującą wpływ pogody na organizmy zwierzęce; oraz biometeorologię człowieka badającą wpływ typów pogody na człowieka. Ze względu na znaczny rozwój tej właśnie nauki biometeorologię dzieli się na meteorofizjologię ( zajmuje się ona wpływem klimatu i pogody na funkcjonowanie zdrowego organizmu człowieka ) oraz na meteoropatologię ( zajmującą się wpływem typów pogody na organizm człowieka chorego ).

Biometeorologia jest nauką interdyscyplinarną wykorzystującą wiedzę z dziedziny meteorologii, klimatologii, geografii, medycyny oraz biologii. Jako pierwsze opracowanie z tej dziedziny uważa się traktat Hipokratesa (V-IV w p.n.e.) pod tytułem „O powietrzu, wodach, i okolicach”, w której określił dość szczegółowo wpływ klimatu na rozwój fizyczny i psychiczny człowieka. W opracowaniu tym Hipoktrates stwierdził, iż   „…należy rozważać skutki, które może wywierać każda z pór roku; pory roku są bowiem jednakowe, lecz różnią się znacznie zarówno same w sobie, jak i w swoich przemianach… wraz z porami roku choroby ludzi zmieniają się…”.

Za prekursorów współczesnej bioklimatologii uznaje się natomiast A. Humboldta oraz Ch. Hufelanda, którzy jako pierwsi wprowadzili metody naukowe (statystyczne) do określania zależności występowania określonych chorób od zmian pogodowych. Szczególną rolę odegrał przede wszystkim Humboldt, ponieważ jako pierwszy sformułował definicję bioklimatu, określając go jako „zespół czynników atmosferycznych, które działają pobudzająco na receptory zmysłowe człowieka”.

Obecne kierunki badań z zakresu biometeorologii człowieka skupiają się na określeniu typów sytuacji meteorologicznych, które są najbardziej meteorotropowych.

 

BIOMETEOROLOGICZNA KLASYFIKACJA POGODY

Istotnym elementem warunkującym funkcjonowanie elementów żywych jest pogoda, a przede wszystkim klimat danego obszaru. Jest to czynnik determinujący zarówno wygląd zewnętrzny, szybkość procesów życiowych, oraz sposobu życia zarówno ludzi, zwierząt jak i roślin. Nie poznane do końca tajniki wpływu poszczególnych elementów pogody na życie organizmów żywych wymusza stosowanie uogólnień, do których w biometeorologii zalicza się zespoły pogodowe. Są to elementy opisujące aktualny stan atmosfery działające podobnie na organizmy żywe. W praktyce stosuje się obecnie 6 zespołów czynników, do których należą:

  • zespół czynników termicznych – mający wpływ na gospodarkę cieplną organizmów żywych a w szczególności stałocieplnych, zalicza się do nich temperaturę powietrza , natężenie promieniowania podczerwonego i wilgotności względnej,
  • zespół czynników chemicznych – do których należy ciśnienie cząstkowe tlenu, stężenie tzw. ozonu dolnego, dwutlenku węgla, oraz innych areozoli naturalnych oraz zanieczyszczeń,
  • zespół czynników areodynamicznych i barycznych – oddziaływujących mechanicznie,
  • zespół czynników neuropsychotropowych atmosfery – działających bodźcowo na organizm człowieka, w szczególności krótkotrwałych zmian pogodowych, wieloczynnikowych, których bliższe zdefiniowanie jest niemożliwe, są to np. zmiany samopoczucia związane z fenem,
  • zespół elektryczności atmosferycznej – do którego zalicza się takie elementy jak natężenie pola elektrycznego Ziemi, jonizacja powietrza, fale elektromagnetyczne, oraz pole magnetyczne Ziemi,
  • promieniowanie ultrafioletowe.

Jako bodźcowo działające uważa się te wartości charakteryzujące stan pogody, które przekraczają zdolność homeostazy lub wyzwalające reakcje stresowe organizmów.